در این مقاله قصد داریم تا شما را با تمامی اصطلاحات حقوقی املاک و مستفلات آشنا کنیم.
فرهنگنامه اصطلاحات حقوقی در معاملات املاک و مستغلات
اراضی
جمع ارض است که در فارسی به آن زمین گفته میشود.
اراضی مفروضی
در اصطلاحات ثبتی اراضی مملوک ده را گویند که در مالکیت خصوصی اشخاص در آمده و این واژه در مقابل اراضی مشاعی ده بکار میرود.
اراضی اموات
عناصر اراضی موات امور ذیل است:
1 – سابقه مالکیت خصوصی آن معلوم نباشد.
2 – مشغول به کشت و زرع و بنا و آبادی نباشد.
3 – بالفعل مالک نداشته باشد.
تعریف ماده 27 قانون مدنی در این زمینه ناقص است زیرا زمین معطلی که در آن کشت و زرع و آبادی نباشد اسمش زمین موات نیست؛ بلکه ممکن است جزء اراضی متروکه باشد.
ارتفاق
حقی است برای ملک شخصی در ملک دیگری (ماده 93 ق–م) مانند حق عبور آب از ملک غیر و حق گشودن ناودان در زمین غیر
ارث
دارایی متوفی بعد از کسر واجبات مالی و دیون و ثلث را ارث گویند مالیات بر ارث به آن تعلق میگیرد. یعنی مبلغ حاصل از جمع واجبات مالی و دیون و ثلث که باید کسر گردند از دارایی مثبت میت خارج شود و باقیمانده متعلق مالیات بر ارث است؛ زیرا عنوان ارث فقط بر همان باقیمانده صدق میکند.
ارث خیار
انتقال حق خیار از متوفی به وارث وی را گویند.
ارش
کسری است که صورت ان تفاوت قیمت صحیح و معیوب در روز تقویم مال مورد معامله و مخرج آن کسر قسمت صحیح در روز تقویم میباشد. این کسر هرگاه ضرب در قیمت ثمن روز وقوع عقد شود ارش بدست میاید یعنی حاصل ضرب مزبور را اصطلاحا ارش .گویند گاه آن را ارش عیب گویند
ارض
قطعه معین از زمین
آژانس
به معنی نمایندگی است.
اسباب تملیک
اسباب قانونی برای مالک شدن چیزی مثلا عقد یکی از اسباب تملک است و یا ارث بردن نیز از اسباب تملک است. ایقاع هم ممکن است سبب تملک باشد.
احتیاط
اخذ شیوه هایی که در آن حتی المقدور منظور مقنن عملی گردد و این در مواردی است که شک پیش اید و الا در مواردی که منظور مقنن روشن است موردی برای احتیاط نیست شکهایی که در مورد آنها احتیاط میکنند محدود و معین است و شامل همه شکوک نمیشود غالب موارد احتیاط دور از احتیاط است.
احیاء
مقصود احیای زمین موات و مباح و نیز کارهایی است که در نظر ،عرف آباد کردن محسوب شود، زراعت کشت درخت و ساختن بنا از نمونه های آن هستند مع ذلک صدق عرفی اسن مفهوم هم به هدف احیاء بستگی دارد و هم به نوع زمینی که احیاء می.شود مثلا اگر احیاء زمین برای زراعت است و زمین جنگل است باید اشجار و بوتهها را درآورد و اگر محتاج به اب است راه اب درست کند یعنی حفر نهر کند؛ ولی جریان دادن اب شرط صدق احیاء نیست و همین قدر که زمین مهیای زراعت شد و راه اب درست شد احیاء صدق میکند و شخم کردن و زراعت کردن شرط نیست اگر زمین از زممین هایی باشد که دائما اب ترشح میکند احیای آن به طور قطع هرز اب است از طریق زه کشی اگر زمین نشیب و فراز داشته و زراعت موقوف بر رفع آن ،باشد، رفع نشیب و فراز شرط احیاء است در اراضی دیمی که صرف شیار مافی است سنگ کشی و ریشه کنی برای انتفاع از آن زمین ضرورتی ندارد و همان شیار احیاء است و ملک او میشود ولی صرف خط کشی و نشان گذاری در این اراضی مصداق تحجیر است نه احیاء.
احیای موات
رک احیاء و ایین نامه عمران ارضی بایر و موات مصوب 43٫10٫16 هیات وزیران شماره 35402 مورخ 43٫10٫16
اخذ به شفعه
هرگاه مال غیر منقول قابل تقسیمی بین دو نفر مشترک باشد و یکی حصه خود را به ثالث بفروشد شریک دیگر حق اخذ به شفعه را دارد؛
اخطار
یعنی حق دارد که به مقدار ثمن به مشتری بدهد و مبیع را تملک کند اخذ به شفعه از ایقات است. در لغت به معنای یاداوری کردن و خاطر نشان نمودن است در اصطلاحات اداری ) اعم از قضایی و … ( یاداوری کردن رسمی یک یا چند مطلب در حدود مقررات جاری است مانند اخطارهایی که از طرف وزارت دادگستری یا ثبت برای اشخاص در حدود قانون فرستاده میشود.
اخطار نامه
ورقه رسمی متضمن اخطار را گویند
ادعاء
( فقه – دادرسی ) اصطلاح قدیمی است و مردف دعوی است.
اذن
) فقه – مدنی ) اعلام رضای مالک یا نماینده قانونی او و یا رضای کسی که برای رضای او اثری قائل شده است برای انجام دادن یک عمل حقوقی از عقود و ایقاعات باشد یا از تصرفات انتفاعی و یا استعمالی.
عناصر وجودی و عدمی اذن عبارتند از:
الف- اذن اعلام رضا است از طرف کسی که قانونا صلاحیت این اعلام را داشته باشد.
ب- اذن یک عمل حقوقی است و ناشی از اراده است؛ یعنی عمل غیرارادی نیست
ج – در اذن قصد انشاء وجود ندارد ( یعنی اذن دهنده هیچ چیز را از نظر حقوقی به وجود اعتباری موجود نمیکند بلکه فقط رفع مانع قانونی میکند( مثلا تصرف غیر قانونی در مال ممنوع است ولی هنگامی که مالک به دیگری اذن در تصرف در مال خود را میدهد در حقیقت این منع را مرتفع می سازد و کار دیگری نمیکند بعد از پیدایش این اذن ماذون میتواند به کمک قصد خود در مال مورد اذن تصرف .کند بنابراین اگر صاحب زمینی که در آن شن و ماسه وجود دارد به طور عام به مردم اذن بدهد که از شن و ماسه آن بردارند و تملک کنند و شخصی بدون اطلاع از این اذن و بدون قصد تملک در شن و ماسه آن مقداری شن و ماسه بردارد مالک ان نخواهد شد و تنها خاصیت این اذن نسبت به رفع ضمان و مسئولیت مدنی
از آن شخص است ولی هرگز آن شن و ماسه جزئی از دارایی آن شخص به وارث او نخواهد رسید؛ چون ملک او نشده است.
اراده باطنی
( مدنی) مرادف اراده حقیقی است اراده خطور کرده در ضمیر را گویند خواه مدلول ایجاب یا قبول کاملا مطابق با آن باشد یا نباشد. در مقابل اراده ظاهری بکار میرود.
اراده حقیقی
(مدنی) اراده ای که در نفس وجود پیدا کرده و هنوز ابراز نشده باشد خواه ابراز آن به وسیله الفاظ ایجاب و قبول باشد.
اراده ظاهری
(مدنی) اراده مکشوف با کاشف از قصد انشاء را .گویند یعنی مدلول کاشف از قصد انشاء را اراده ظاهری نامیده اند، خواه مطابق با تمام خصوصیات اراده خطور کرده باشد و خواه نباشد ” العقود تابعه للقصود همین اراده ظاهری است نه اراده باطنی .
اراضی آیش
عناصر آن از این قرار است
الف – بالفعل مالک داشته باشد.
ب- زمین مزروعی باشد.
ج – مالک برای مدت معلوم یا محدودی از کشت و زرع آن چشم پوشیده باشد.
اراضی آیش جزو اراضی مفروز هر قریه است یعنی علی الاصول مالک خاص ،دارد مگر اینکه اشاعه بر آن عارض شده باشد مثلا از طریق ارث بردن.
اراضی بایر
عناصر آن چنین است:
الف- بالفعل مالک داشته باشد.
ب- مشغول به کشت و زرع و آبادی نباشد.
ج – مالک برای مدت نامعلوم و نامحدودی از آبادی آن چشم پوشیده باشد.
اطلاق بائر بر موات به کمک قرینه مجاز است )تبصره دوم ماده یک قانون واگذاری زمین به تحصیل کردههای کشاورزی مصوب 38٫10٫22 ( اراضی بائر علىالاصول مالک خاصی ندارند مگر اینکه اعراض مالک از آنها احراز شود که در این
صورت آنها را بائر به مالک نامند.
بائر به دو قسم است:
الف – بائر مفروض که مالک خاصی دارد
ب- بائر مشاع که عده ای به اشتراک مالک آن بوده یا هستند مانند اراضی دیمکار قریه که به صورت بائر افتاده باشد.
اراضی بیابانی
در پاره ای از دهات مقداری از اراضی ده را اهالی ده به کمک هم و به طور جمعی احیاء مینمایند و چون اب قریه به همه این قسم زمین ها نمی رسد، هر سال به قرعه بعضی از اهالی ده در آن قسمت این اراضی که آب به آن میرسد کشت میکنند. این زمین ها با اراضی مواتی که حریم ده را تشکیل میدهند فرق دارد و ملک اهل ده محسوب میشود و نوعی از اراضی مشاع اهالی ده را تشکیل میدهد.
اراضی دائر
اراضی آباد و ایش را گویند در مقابل بائر و موات و اراضی متروکه
اراضی متروکه
عناصر آن از این قرار است:
الف – سابقه مالکیت خصوصی مسلم داشته باشد.
ب – فعلا مشغول به کشت و زرع و آبادی نباشد.
ج – مالک سابق آن از مالکیت ان قهرا یا به اختیار چشم پوشیده باشد مانند زمینی که مالکان آن در زلزله به کلی از
بین رفته باشند و ویران افتاده باشد. این اراضی هم از حیث تملک به حیازات و احیاء در حکم اراضی موات بوده است
بر اثر توسعه معابر اراضی متروکه معتی دیگری هم پیدا کرد. چنانچه بر اثر احداث خیابه آن حاشاه ناچیز و ناموزونی
از زمین ملک شخصی در خارج از معبر قرار گیرد و برای مالک هم مفید نباشد این زمین را که ملک شهرداری است
متروکه و اراضی متروکه در این اصطلاح بائر بلامالک هم بکار میرود.
اراضی مشاعی
در اصطلاحات ثبتی به سه دسته از اراضی گفته میشود
الف – اراضی بیابانی
ب – اراضی موات که حریم ده را تشکیل میدهند و اهل ده برای تعلیف دواب و کندن بوته و نظایر این امور از آنها استفاده مینمایند.
ج- اراضی دیمکار که اهل ده با هم آن را احیاء کرده و هر ساله با تقسیم موقت عده ای در آنها کشت دیم میکنند و به طور مشاع مالک عین آن اراضی هستند. نتیجه این تقسیم را ) برزگر بخشی ) مینامند در مقابل اراضی مفروزی استعمال می شود.
اجرای اسناد رسمی
اجرای اسناد تنظیم شده بوسیله ادارات ثبت و دفاتر اسناد رسمی و سایر ماموران دولت در حدود صلاحیت و بر وفق مقررات مواد 92 و 93 ثبت میباشد.
ضمانت اجراء
الف – قدرتی که برای بکار بستن قانون یا حکم دادگاه از آن استفاده مسشود و نیز بدین معنی است اجرا در قوه
مجریه که یکی از قوای سه گانه مملکت است
ب- عکس العمل قانون در مقابل تخلف از یک دستور قانونی مثلا قانون مقرر داشته که عاقد باید کبیر و رشید باشد
ضامن اجرایی ،رشد، عدم نفوذ معامله است. یعنی معامله با صغیر باطل است و معامله با غیر رشید غیر نافذ عدم نفوذ
و بطلان دو قسم از اقسام مختلف ضمانت اجراء به معنی دوم می باشند.
اجرائیه ایست ثبتی که بر اساس ایین نامه اجرای اسناد رسمی لازم الاجراء صادر میشود و از اثار عمده آن قابلیت
توقیف مدیون سند در صورت استنکاف از ادای دین است.
اجرائیه سند شرطی
در مقابل اجرائیه سند ذمی بکار میرود اجرائیه سند شرطی بر اساس ماده 34 قانون ثبت صادر میشود و دارای
مختصاتی است از انچمله این که مدیون سند توقیف نمی شود؛ برعکس سند ذمه ای.
اجرت
الف – در عقد اجاره خدمات ) ماده 514 ق – م ) عوض اقتصادی خدمت را اجرت گویند.
ب- مال الاجاره )در اجاره اشیاء – ماده 468 ق – م ( را هم اجرت گویند در این صورت این کلمه با لغت دیگر مرکب، است مانند ” اجره المسمى ” و ” اجره المثل.
اجرت المثل
الف- اگر کسی از مال دیگری منتفع شود و عین مال باقی باشد و برای مدتی که منتفع شده بین طرفین مال الاجاره ای معین نشده باشد، آنچه که بابت اجرت منافع استیفاء شده باید به صاحب مال مزبور بدهد اجرت المثل نامیده میشود؛ خواه استیفای مزبور به اذن مالک باشد خواه نباشد. در صورت اخیر اجرت المثل جنبه خسارت را هم دارد
ب- گاهی به معنی عوض المثل است.
اجرت المسمى
اجرت مذکور در عقد اجاره را اجرت المسمی گویند.
اجاره نامه
اصطلاح عامیانه سند اجاره نوشته ای که حاکی از عقد اجازه باشد.
اجاره نامه معاطاتی
( فقه ) اجاره ایست که ایجاب و قبول (یا فقط ایجاب یا قبول) آن غیر لفظی باشد گفته اند در اجاره خدمات اجاره معاطاتی غیر قابل تصور است. به همین جهت اگر کسی به دیگری دستور انجام کاری را بدهد و آن شخص بدون گفتن چیزی که حاکی از قبول دستور مزبور باشد اقدام به انجام آن کار کند این عمل حقوقی را (که عرفاً اجازه خدمت است) اجازه نمیدانند بلکه بعضی آن را اباحه منفعت به عوض ” دانستهاند و عجیب این است که قانون مدنی نیز تحت عنوان استیفاء از نظر اخیر پیروی کرده است (ماده 336 ق – م) و ان را از اسباب ضمان قهری دانسته است (ماده 307 ق – م) در حالی که مطابق ماده 183 قانون مدنی این عمل عقد است.
اجاره نامچه
سند اجاره را گویند بیشتر در اصطلاحات عامیانه بکار میرود.
اجاره 99 ساله
(مدنی) اجاره های طویل المدت را با این رقم مشخص میکنند همان طور که در نکاح منقطع هم مدت 99 ساله
میتواند معین شود (ماده 8 آئین نامه اصلاحات ارضی مصوب 43٫5٫3 )
اجازه
اجازه اظهار رضایت شخصی که قانون رضای او را شرط تاثیر عقد یا ایقای دانسته است که از دیگری (خواه مالک نباشد خواه مالک اما محجور باشد-مانند سفیه) صادر شده است مشروط بر اینکه رضایت مزبور بعد از صدور عقد یا ایقاع مذکور صادر ،شود اگر پیش از آن صادر شود آن را اصطلاحا اذن نامند. گاهی به طور عام و با تسامح اجازه را اعم از اذن و اجازه به معنی بالا بکار میبرند و این استعمال را انحطاط است.
اذن
(فقه) در اصطلاحات علم درایه ( که از مقدمات علم فقه است ) عبارت است از اذن استاد حدیث به دیگری در نقل روایات تحت شرایط خاص و لازم نیست که موجز برتر از مجاز باشد اجازه ممکن است شفاهی یا کتبی باشد حتی به غیر ممیز هم اجازه داده نمی شود ممکن است مورد اجازه نقد روایات کتاب معین بوده یا برعکس نقل همه مسموعات مجیز باشد و نیز ممکن است مجاز شخصی معین و یا اشخاصی غیر معین ( مانند جمیع مسلمانان ) باشند. بعضی عقیده دارند اجازه به معدوم هم درست است ،نیز اجازه به صغیر حتی در زمان ولادت درست است و اشکالی و اختلافی در این مورد نسیت اسن وضع نوعی از ارتباط دادن به قرطاس بود که متاسفانه امروز هم به وضعی شدیدتر معمول است و مدرک علم و دانش قرطاس است که تا حد فراوانی از عمق علم کاسته و به عرض آن افزوده است.
آئین نامه
الف – مقرراتی است که مقامات صلاحیت دار مانند وزیر یا شهردار و …. وضع و در معرض اجرا میگذارند؛ خواه هدف آن تسهیل اجرا و تشریح قانونی از قوانین موضوع باشد خواه در مواردی باشد که اساسا قانون وضع نشده است. در همین مورد لفظ نظامنامه هم استعمال شده است. گاه خود مجلس وضع کند. در حقوق اسلام اینگونه مقررات را “حکم” میگفته اند و آن را در مقابل “شرع ” بکار میبرده.اند وضع اینگونه مقررات را (که بنا بر تدوین آن نداشته اند) حکومت مینامیدهاند.
ب- آیین نامه یا نظامنامه عبارت است از مقررات کلی که توسط مراجع اجرایی قانون به منظور اجرای وظایف اجرایی و تحقق بخشیدن به آن ها وضع شده باشد و شامل آئین نامههای مصوب پارلمان نمیباشد )آئین نامه داخلی مصوب پارلمان در مفهوم قانون به معنی اعم شامل کلیه مصوبات کلی پارلمان میشود). آئین نامه به این معنی مفهوم عامی دارد که جز قانون (یعنی مصوبات کلی پارلمان) و بخشنامه همه چیز را شامل است و مفهوم تصویبنامه از تحت آن خارج نیست و معنی درست آئیننامه همین است.
آبونمان
عنوان عقودی است که در آنها تعهد به طور متناوب یا مجدد انجام میشود و عوض آن مقطوعاً معین و یکجا یا به اقساط پرداخت شود مانند آبونمان راه آهن و برق و روزنامه و تئاتر و یا گاز و تلفن و …. عوض را ” وجه اشتراک ” .گویند ترجمه آن به اشتراک بی مناسبت است و تقلید از اعراب هم بی وجه است (بند چهارم ماده 739 قانون آئین دادرسی مدنی).
به منظور جلوگیری از خستگی چشمان شما عزیزان و همچنین جهت دوره کردن مجدد این مطالب گروه ساختمانی رویال یک فایل PDF برای شما به وجود آورده ایم که تمامی اصطلاحات حقوقی املاک و مستفلات در آن وجود دارند.
جهت دانلود این فایل از دکمه زیر استفاده کنید:
